Με το ν.4336/2015 επήλθε σημαντική αλλαγή στο Πτωχευτικό Δίκαιο και εισήχθη στο ελληνικό δίκαιο  για πρώτη φορά με υποχρεωτικό τρόπο ο θεσμός της απαλλαγής του ‘’έντιμου’’ οφειλέτη εμπόρου που έχει πτωχεύσει από το υπόλοιπο των χρεών του μετά από τρία χρόνια από την κήρυξη της πτώχευσης,   η εν λόγω απαλλαγή αφορά δε αιτήσεις πτώχευσης που κατατίθενται από την 1.1.2016 και μετά. Με τον τρόπο αυτό δίνεται η δυνατότητα σε οφειλέτες που έχουν πτωχεύσει να ξεκινήσουν σε λογικό χρονικό διάστημα  χωρίς κανένα πρόβλημα  εκ νέου  επίσημα  και νόμιμα νέα εμπορική δραστηριότητα στο όνομά τους, χωρίς να υφίσταται το υπόλοιπο των χρεών τους που δεν καλύπτονται από την  εκποίηση της πτωχευτικής περιουσίας. Η ρύθμιση αυτή που παρουσιάζει ακόμα κάποιες μικρές ασάφειες έχει ως πρότυπο τον αγγλικό θεσμό της discharge (απαλλαγή από χρέη) και τον αντίστοιχο γερμανικό της  Restschuldbefreiung που εφαρμόζονται με αξιοσημείωτη επιτυχία στο πτωχευτικό δίκαιο των παραπάνω χωρών, και συνεπώς εμφανίζει  σημαντική δυναμική και προοπτική επιτυχίας για σημαντικό αριθμό επιχειρήσεων και στον ελληνικό χώρο.

Με τις μέχρι σήμερα ρυθμίσεις  μετά την εκποίηση τυχόν υπάρχουσας πτωχευτικής περιουσίας του πτωχού οφειλέτη  προς όφελος των δανειστών  το ποσό των χρεών που δεν καλύφθηκε από την εκποίηση αυτή και συνήθως  είναι μεγάλο, εξακολουθούσε να οφείλεται, με αποτέλεσμα η  ύπαρξη των ανεξόφλητων χρεών να «στοιχειώνει» τον οφειλέτη για πολλά χρόνια μετά την πτώχευση και να καθιστά πολλές φορές εφικτή την επαγγελματική και εμπορική δραστηριοποίησή του μόνο μέσω παρένθετων προσώπων  ή άλλων πολύπλοκων σχημάτων.  Πολύ περισσότερο βέβαια τα ανεξόφλητα χρέη εξακολουθούν να ταλαιπωρούν τους επιχειρηματίες που δεν κήρυξαν πτώχευση.

H εν λόγω καινοτόμος ρύθμιση  της ‘’απαλλαγής’’ προβλέπει  στην υποπαράγραφο Γ.3.21 του ν.4336/2015 επί λέξει ότι ο πτωχός οφειλέτης –φυσικό πρόσωπο, εφόσον κηρυχθεί επιπλέον συγγνωστός, θα απαλλάσσεται πλήρως από τα υπόλοιπα χρέη του προς την πτωχευτική περιουσία μετά από τρία χρόνια από την κήρυξη της πτώχευσης. Η διάταξη προβλέπει λοιπόν ως πρώτη προϋπόθεση  την κήρυξη του οφειλέτη ως συγγνωστού, πράγμα που σημαίνει αφενός μεν ότι  ο πτωχός δεν πρέπει να έχει καταδικαστεί ή να διώκεται για (δόλια)  χρεοκοπία, αφετέρου δε  και ως θετική προϋπόθεση ότι η πτώχευση δεν οφείλεται κυρίως σε άφρονες ενέργειές του, π.χ. κατασπατάληση των  τραπεζικών δανείων σε αντικείμενα άσχετα με την επαγγελματική του δραστηριότητα, αλόγιστη επιχειρηματική πολιτική, αλλά  κυρίως σε φαινόμενα όπως η οικονομική κρίση  και  οι συνήθεις εμπορικές ατυχίες και αποτυχίες. Πιθανόν να αποκλείονται λοιπόν οι περιπτώσεις  βαριάς κακοδιαχείρισης.  

Περαιτέρω προβλέπει την παρέλευση χρονικού διαστήματος τριών περίπου χρόνων από την κήρυξη του οφειλέτη σε πτώχευση, διάστημα που δεν μπορεί να θεωρηθεί  βέβαια ιδιαίτερα σύντομο, αλλά είναι σαφώς πολύ πιο βραχύ από το θεσμό της  γνωστής πτωχευτικής αποκατάστασης που απαιτεί την παρέλευση  δέκα χρόνων, για να επανέλθει ο πτωχός οφειλέτης στην εμπορική δραστηριότητα επίσημα. Επιπλέον με τον «παλιό» θεσμό της πτωχευτικής αποκατάστασης η απαλλαγή από τα χρέη ήταν μόνο προαιρετική  για το δικάζον δικαστήριο και δεν εφαρμόστηκε ποτέ στην πράξη, γεγονός που αναδεικνύει την σπουδαιότητα  και την προοδευτικότητα της καινούριας ρύθμισης.

Αναφορικά με το πεδίο εφαρμογής της νέας διάταξης πρέπει να επισημανθούν τα εξής: Ως προς το  υποκειμενικό πεδίο εφαρμογής της  αφορά φυσικά πρόσωπα, πράγμα που σημαίνει ότι ο θεσμός της απαλλαγής-δεύτερης ευκαιρίας απευθύνεται κυρίως σε πτωχούς οφειλέτες(που θα πτωχεύσουν εφεξής)  κατόχους ατομικών επιχειρήσεων, αλλά και σε ομορρύθμους εταίρους  που έχουν πτωχεύσει ως αποτέλεσμα της πτώχευσης ομόρρυθμης εταιρίας στην οποία είναι μέλη ή οι ίδιοι ατομικά. Εξαιρούνται λοιπόν τα νομικά πρόσωπα, θεωρητικά όμως και μέτοχοι Α.Ε., εταίροι Ε.Π.Ε. και Ι.Κ.Ε. θα μπορούσαν, αν κηρυσσόταν ατομικά ως έμποροι σε πτώχευση, να επωφεληθούν της ρύθμισης.

Ως προς το αντικειμενικό πεδίο της ρύθμισης περιλαμβάνονται κατά την γραμματική της διατύπωση όλα τα χρέη, πράγμα που σημαίνει ότι η απαλλαγή περιλαμβάνει  τις  οφειλές προς τράπεζες, προμηθευτές και τρίτους, αλλά ενδεχομένως και οφειλές προς το δημόσιο και ασφαλιστικούς φορείς. Η απαλλαγή αυτή  από τα  χρέη κατά την άποψή μας δύναται βασιμότατα υπό προϋποθέσεις να επάγεται και απαλλαγή από ποινικά αδικήματα που συνδέονται με τα διαγραφέντα-απαλλαγέντα χρέη, πράγμα βέβαια που θα διαμορφωθεί από τις αποφάσεις των δικαστηρίων στο εγγύς μέλλον.

Η πρακτική σημασία της νέας διάταξης είναι ιδιαίτερα σημαντική,  καθώς  προβλέπει μετά την εκποίηση της υπάρχουσας  πτωχευτικής περιουσίας ολική απαλλαγή του πτωχού από όλα τα υπόλοιπα χρέη, και   ουσιαστικά παραδίδει λευκό στην αγορά τον έντιμο πτωχό χωρίς οικονομικά βαρίδια του παρελθόντος και απόλυτα ελεύθερο να δραστηριοποιηθεί εμπορικά εξ’ αρχής χωρίς την χρήση παρένθετων προσώπων. 

Σημειώνουμε ότι η θέση ενός επιχειρηματία ή επιχείρησης  σε πτώχευση εδώ και αρκετά χρόνια μπορεί να γίνει  και με την αυτόβουλη πρωτοβουλία του οφειλέτη επιχειρηματία, ο οποίος ζητά να κηρυχτεί σε πτώχευση και όχι μόνο κατ’ απαίτηση των δανειστών του. 

 

Η εν λόγω διάταξη εν τέλει ενισχύει  ιδιαίτερα τα  ήδη υπάρχοντα πλεονεκτήματα της πτώχευσης για τους μικρομεσαίους-και όχι μόνο –επιχειρηματίες, όπως π.χ. η ευμενέστερη ποινική μεταχείριση για αδικήματα μετά την παύση των πληρωμών, κάνοντας την πτώχευση έναν δρόμο προς την γρήγορη και ουσιαστική και αμετάκλητη εκκαθάριση των οφειλών του επιχειρηματία και αποκόπτοντας οριστικά  τον ομφάλιο λώρο προς οφειλές του παρελθόντος, πράγμα που δεν προσφέρει κανένας άλλος θεσμός ή νόμος σήμερα για τους εμπόρους. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι η πτώχευση γίνεται η απόλυτη «κολυμβήθρα του Σιλωάμ» για όσους δεν τα κατάφεραν επιχειρηματικά, αλλά σαφώς δίνει ένα πολύ ισχυρό προβάδισμα στους  έντιμους επιχειρηματίες που αποφάσισαν να  δηλώσουν πτώχευση, σε σύγκριση με αυτούς που απλώς έκλεισαν την επιχείρησή τους και αποτελεί μια πραγματικά δεύτερη ευκαιρία  για τον επιχειρηματία, όπως ζητούσε επιμόνως ο επιμελητηριακός κόσμος της χώρας και ιδιαίτερα το Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθηνών. Η απόφαση λοιπόν για δήλωση πτώχευσης  για μια υπερχρεωμένη επιχείρηση και  ο σωστός σχεδιασμός  της όλης νομικής και λογιστικής διαδικασίας  και της αίτησης πτώχευσης μπορεί να αποτελέσει  βήμα οριστικής διαφυγής από λάθη και ατυχίες του παρελθόντος.